تورهای سفرنویس

tour-image

عضویت در سفرنویس

register-image
register-image

میدان بهارستان تهران

میدان بهارستان تهران آدرس؛ استان تهران، شهر تهران، شرق ساختمان پیشین مجلس شورای اسلامی
شماره ثبت میدان بهارستان در فهرست آثار ملی ایران: 31542 تاریخ ثبت 23/05/1395 ه خورشیدی
اطلاعات جغرافیایی پیرامون میدان بهارستان:
1) مختصات جغرافیایی ، نقشه و … : E 51″25’53 N 35″41’26
2)
خیابانهای منتهی به میدان بهارستان: در غرب خیابان جمهوری (خیابان شاه آباد پیشین، خیابان بهارستان سابق و خیابان سیف الملک اسبق) و خیابان شهید مصطفی خمینی از شمال و جنوب (خیابان خمینی در گذشته از سمت جنوب بهارستان به نامهای؛ خیابان مدرس، خیابان نظامیه، خیابان باغ نظامیه و خیابان سیروس مشهور و از سمت شمال به نامهای؛ خیابان امین الدوله، دروازه شمیران، خیابان فتحعلی شاه و خیابان ابوعلی سینا نام گذاری شده بود)
3

عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1386
عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1386

) طول، عرض و قطر میدان بهارستان: میدان بیضی شکل و بیضی مرکزی میدان به قطر 150 در 26 متر و قط میدان با توجه به گذر و پیاده راه به قط 213 در 75 متر می باشد.
ارتفاع از سطح دریا:  1173 متر
نامهای دیگر میدان بهارستان: جلوخان باغ نگارستان، باغ سپهسالار، بهارستان، عزیزیه، مجلس، شاه آباد
پیرامون نام  میدان بهارستان (وجه تسمیه): فتحعلی شاه قاجار در کاخی به نام نگارستان در شمال میدان اسکان داشت، به همین دلیل میدان بهارستان کنونی در نقشه ها، به عنوان جلوخان نگارستان نام گذاری شده بود. مالک اولیه آن محمدحسن خان سردار بود که آن را به علی خان حاجب الدوله مقدم مراغه ای فروخت و مالک بعدی آن میرزا حسین خان سپهسالار بود و چون باغ بزرگی در آن بنا نهاد میدان به نام باغ سپهسالار شناخته شد و پس از آن بهارستان نام گرفت (هم وزن نگارستان، باغ شمالی) بعد از مرگ سپهسالار، زمین توسط ناصرالدین شاه مصادره و در اختیار داماد خود عزیز السطان گذاشته شد و نام میدان را عزیزیه گذاشتند که اقبال چندانی نداشت. با توجه به برگزاری مجلس مشروطه مدتی هم به نام میدان مجلس شهره شد اما پس از استقرار حکومت پهلوی مجسمه ای ایستاده از رضاشاه در مرکز میدان نصب شد و نام میدان شاه آباد شد.

نقشه جلوخان باغ نگارستان (میدان بهارستان)
نقشه جلوخان باغ نگارستان (میدان بهارستان)

دوران و بانی میدان بهارستان: از دوره پادشاهی فتحعلی شاه قاجار تاکنون
امکان بازدید میدان بهارستان: دارد (توصیه برخی از اوقات عکاس از میدان ممنوع است!)
پیشینه و تاریخچه میدان بهارستان؛
نخستین‌ اقدام‌ جدی‌ برای‌ محوطه‌سازی‌ میدان‌ بهارستان‌ در سالهای‌ پس‌ از مشروطیت‌ در ریاست‌ منطق‌الملک‌، رئیس‌ بلدیة‌ تهران‌، انجام‌ شد. به‌ دستور او اطراف‌ میدان‌ درختکاری‌ و برای‌ آبیاری‌ فضای‌ سبز آن‌، یکی‌ دو حوض‌ احداث‌ شد.

عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1335 بدون حوض
عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1335 بدون حوض

سپس در سال های بعد حوض ها حذف و زمین چمن کاری و مجسمه رضا شاه در مرکز میدان نصب شد. سپس در سال 1340 دو حوض در شرق و غرب و دو حوض نیز پیرامون مجسمه رضاشاه احداث و مجسمه های فرشته آزادی در میان حوض های کناری قرار گرفت.

عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1344
عکس هوایی میدان بهارستان در سال 1344

بعد از سال 57 مجسمه رضاشاه از میدان میدان برداشته شد تا درنهایت در سال 75 مجسمه مدرس در میان میدان قرار گرفت.

عکس میدان بهارستان (دید از شرق)
عکس میدان بهارستان (دید از شرق)

میدان بهارستان در سال 95 ثبت ملی شد و در همان سال توسط سازمان زیباسازی تغییر شکل داده شد و تمامی ساختمان های پیرامون میدان پیراش و از زوائد شهری، پالایش شد. توپی نیز به صورت نمادین در ضلع جنوب غربی میدان نصب شد و کتیبه ای با 4000 کلمه در شمال غربی میدان که به تاریخچه آن اشاره می کرد نصب شد.
آثار و ابنیه ارزشمند پیرامون میدان بهارستان و ثبت آن در یونسکو؛
پیرامون میدان بهارستان ابنیه فراوان ارزشمندی قرار دارد که 14 اثر ثبتی و 30 اثر واجد ارزش شناسایی شده را شامل می شود که در مقطعی از زمان نیز مقرر شده بود، پرونده مجموعه آثار میدان بهارستان به عنوان دومین پرونده ثبتی شهر تهران در فهرست یونسکو تهیه و ارسال شود که با توجه به ساخت و سازهای پیرامون، در حال حاضر موضوع 100% منتفی است.

ساختمانی در شمال شرقی میدان که برخی بر این باورند که دکتر فاطمی در بالکن این ساختمان سخرانی کرد
ساختمانی در شمال شرقی میدان (بعد از پیرایش ضوائد بصری) که برخی بر این باورند که دکتر فاطمی در بالکن این ساختمان سخرانی کرد

لیست بناهای شده پیرامون میدان بهارستان در فهرست آثار ملی کشور؛

1) مسجد و حوزه علمیه سپهسالار (شهید مطهری) ثبت شماره به شماره 260

2) عمارت نظامیه و نقاشی های آن ثبت شده به شماره 261

3) بنای مجلس شورای ملی و ساختمان های الحاقی ثبت شده به شماره 1605

4) موزه هنرهای ملی ثبت شده به شماره 1732

5) موزه منزل شهید رجایی ثبت شده به شماره 1832

6) باغ نگارستان و دانشکده علوم اجتماعی ثبت شده به شماره 2082

7) عمارت مسعودیه ثبت شده به شماره 2190

8) محل جامعه معلولین ایران ثبت شده به شماره 10864

9) خانه مسکونی آقای دولو ثبت شده به شماره 10866

10) خانه استاد ابوالحسن صبا ثبت شده به شماره 10870

11) عمارت قدیمی کوچه نظامیه ثبت شده به شماره 11244

12) ساختمان شرکت سهامی انتشار ثبت شده به شماره 15784

13) خانه دکتر ابتهاج ثبت شده به شماره 23877

14) عمارت تقاطع حافظ و جمهوری ثبت شده به شماره 25374

آثار و ابنیه واجد ارزش پیرامون میدان بهارستان؛

خانه های ارزشمندی چون؛ خانه امجدالسلطنه، خانه مسیح الملک

بناهای ارزشمندی چون؛ کلانتری، ساختمان الحاق شده به کلانتری

مدارسی چون علمیه و امام، دبیرستان های اتحاد و اتفاق

بنیاد شهدای هفت تیر دفتر حزب جمهوری اسلامی ایران

پاساژ آشتیانی مقر برخی از احزاب و نشریه ها و ...
پاساژ آشتیانی مقر برخی از احزاب و نشریه ها و …

کنیسه یهودیان

عکاسی تهمامی

دفاتر روزنامه های کشور، اتحاد ملی، باختر و …

کتابخانه و موزه مجلس

دفاتر حزب پان ایرانیست و ملت ایران

مجسمه های میدان بهارستان؛
در سال 1304 مجسمه ای برنزی به اندازه قامت واقعی از رضاشاه در مرکز میدان بهارستان بر پایه ای که به چهار ستون هخامنشی مزین شده بود و بر روی صفحه ای که از چهار طرف با چهار پله شما را به سوی مجسمه رهنمون می کرد نصب شده بود. رضاه شاه در این تندیس با لباس نظامی و رو به مجلس و دستانی در هم فشرده و پای چپ به سمت جلو نشان داده شده بود.

مجسمه رضا شاه در میدان بهارستان تهران
مجسمه رضا شاه در میدان بهارستان تهران

نکته اول) در اتفاقات سال 1332 اولین مجسمه ای که در تهران سرنگون شد، مجسمه رضا شاه در میدان بهارستان بود. که بعد آز آن تا سال 1357 در جای خود قرار گرفت.

مردم آزادی طلب و میدان بهارستان (تصویر روزنامه باختر) سرنگونی مجسمه رضاشاه
مردم آزادی طلب و میدان بهارستان (تصویر روزنامه باختر) سرنگونی مجسمه رضاشاه

در سال 1316 ه خورشیدی‌ مجسمه‌ای‌ معروف‌ به‌ فرشتة‌ آزادی‌ که‌ از ماترک‌ سردار اسعد بختیاری‌ برای‌ مجلس‌ خریداری‌ شده‌ بود، در میدان نصب شد. در این مجسمه فرشته آزادی در حال کشتن دیو استبداد بود، دیوی که در زیر پای او قرار داشت و در دست راست فرشته آزادی شمشیری قرار داشت و در دست چپ فرشته آزادی بهارستان مشعلی بود که در آن آتشی روشن بود.

مجسمه فرشته آزادی میدان بهارستان در حال کشتن دیور استبداد
مجسمه فرشته آزادی میدان بهارستان در حال کشتن دیور استبداد

نکته دوم) زنده یاد محمد علی سپانلو در گفتگویی اعلام کرده بود؛ گروهی از روحانیون اعتراض کردند که مشعل و آتش در دست فرشته آزادی میدان بهرارستان نماد آتش‌پرستی است. بنابراین به جای آتش یک لامپ حبابی گذاشتند. شعر اول من درباره شهر تهران، این مجسمه را هم شامل می‌شد. در شعرم گفته بودم؛

می‌دانید چرا چراغ مجسمه خاموش است؟ چون این اتوبوس و این دود و همه عناصر تهران، در حال مبارزه نیستند، بلکه در حال جفت‌گیری هستند…

مجسمه فرشته آزادی میدان بهارستان بعد از بهمن 1357 ه خورشیدی، مدتی باحجاب شد و بعد هم برچیده شد، و اینکه این مجسمه در حال حاضر کجاست؟ خبری در دسترس نیست!

تصویر روزنامه کهان در 23 بهمن سال 1357 مزین به عکس میدان بهارستان
تصویر روزنامه کهان در 23 بهمن سال 1357 مزین به عکس میدان بهارستان

در آذر 1375، مجسمه‌ای‌ برنزی‌ از سیدحسن‌ مدرّس‌، به‌ ارتفاع‌ سه‌ متر، کار ملک‌ دادار گروسیان‌ و نادر قشقایی‌، در وسط‌ میدان‌ بر روی پایه ای از آجر نصب شد. مدرس بر روی تختی چوبی نشسته و عصایی در دست چپ و دست راست خود را به نشانه …. به بالا و به سمت ساختمان مجلس بلند کرده است.

مجسمه سیدحسن مدرس در میدان بهارستان
مجسمه سیدحسن مدرس در میدان بهارستان

اتفاقات و حوادث پیرامون میدان بهارستان؛
میدان بهارستان، یکی از مهم ترین میدان هان مکان رخدادهای تاریخ معاصر شهر تهران است که می توان درباره حوادث و اتفاقات پیرامون آن به نخستین مجلس قانون گذاری در دوره مشروطه، به توپ بستن مجلس زیر نظر لیاخوف روس، راهپیمایی مخالفان و موافقان مصدق، تشیع غواصان دفاع مقدس و … اشاره کرد.

چادر رای گیری انحلال مجلس هفدهم در میدان بهارستان در سال 1330
چادر رای گیری انحلال مجلس هفدهم در میدان بهارستان در سال 1330

از دیر باز رسم بود در میدان بهارستان در عید قربان، مراسم قربانیِ شتر برگزار میکردند. این رسم تا سال ۱۳۱۱ در تهران دایر بود تا رضا شاه آن را ملغی اعلام کرد. در این میدان هفت شبانه روز عروسی و پایکوبی ناصرالدین شاه برپابوده، خانه دو صدر اعظم بزرگ ایران میرزا حسین خان سپهسالار و میرزا آقاخان نوری در همین میدان قرار داشته و عروسی ملیجک هم در همین میدان برگزار شده بود. مراسم ختم اولین شهدای خلیج فارس در دوران پهلوی در همین میدان برگزار شده و مراسم تشیع پیکر غواصان نیز با حضور میلیونی مردم در همین میدان شکل گرفته و در نهایت حمله داعش نیز در همین میدان انجام شد.

روز شمار اتقافاقات پیرامون میدان بهارستان

15‌ جمادی‌الاخرة‌ 1325: برگزاری‌ اولین‌ جشن‌ ملی‌ در نخستین‌ سالگرد مشروطیت‌ با حضور جمع‌ کثیری‌ از مردم‌ تهران‌

شهریور ١٢٨٦: ترور اتابک نخست وزیر، در میدان بهارستان، دو ساعت بعد از اتمام جلسه رسمی مجلس

١٣ بهمن ١٢٨٦: تجمع اهالی نظام در مدرسه سپهسالار و قسم برای عدم خلاف مشروطه

٢٧ خرداد ١٢٨٧: تعطیلی بازار تهران و تجمع بازاریان در بهارستان و مخالفت با محمد علی شاه

٢٩ خرداد ١٢٨٧: اجتماع انجمن‌های تهران در مدرسه سپهسالار

٢ تیر ١٢٨٧: به توپ بستن مجلس به فرمان محمد علی شاه

٢٢ تیر ١٢٨٨: شکست قوای دولتی از مجاهدان و مشروطه خواهان و ورود آنها به تهران. مجاهدین به بهارستان رفته و در مدرسه سپهسالار تجمع کردند

٤ بهمن ١٢٨٩: قتل مرتضی خان صنیع الدوله رئیس مجلس شورای ملی در چهار راه مخبر الدوله توسط دو تبعه روس

١٩ آذر ١٢٩٠: جلسه مجلس درباره التیماتوم روسیه و تظاهرات مردم در اطراف مجلس

٢٨ مرداد ١٢٩٥: تجمع تجار و کسبه تهران در مسجد شاه و مسجد سپهسالار در اعتراض به تصمیم احمد شاه برای رفتن از تهران

٣ خرداد ١٣٠٠: تظاهرات در مسجد شاه و صحن بهارستان علیه سید ضیاءالدین نخست وزیر

١٥ مهر ١٣٠١: تظاهرات نظامیان به دلیل کناره گیری رضا خان (وزیر جنگ) و تهدید مجلس هنگام عبور از بهارستان

٢٣ اردیبهشت ١٣٠٢: تظاهرات مخالفان و موافقان دولت در میدان بهارستان

٢ فروردین ١٣٠٣: جلسه علنی مجلس برای اعلام جمهوریت، تجمع روحانیون و اصناف در بهارستان علیه جمهوری و سردار سپه و زد و خورد با نظامیان

١٢ تیر ١٣٠٣: ترور سید محمد رضا میر زاده عشقی مدیر مجله قرن بیستم در سه راه سپهسالار در منزل خود

٢ مهر ١٣٠٤: تظاهرات زنان تهرانی در میدان بهارستان و درخواست از مجلس برای تامین نان و ارزاق عمومی و زدو خورد با نمایندگان

٤ مهر ١٣٠٤: تظاهرات گسترده مردم در بهارستان و قصد ورود به مجلس، تیراندازی و قتل و خونریزی

٧ ابان ١٣٠٤: ترور واعظ قزوینی مدیر روزنامه نصیحت به علت شباهت به بهار در صحن بهارستان

١٩ اردیبهشت ١٣٠٦: تجمع مستخدمان اداره ها در صحن بهارستان به علت کم بودن حقوق پرداختی

18 آذر 1310، در بهارستان‌ آتش‌سوزی‌ نسبتاً وسیعی‌ رخ‌ داد که‌ از اتاق‌ جنب‌ اتاق‌ جلسات‌ خصوصی‌، درست‌ در وسط‌ عمارت‌ آغاز شد و تالار زیبای‌ آینه‌ و سرسرای‌ مجلس‌، اتاق‌ بزرگ‌ تنفس‌ و نقاشیهای‌ دورة‌ قاجاری‌ را از میان‌ برد.

در بهار 1313، سردر پیشین‌ مجلس بهارستان‌ را برای‌ عبور اتومبیل‌ ویران‌ کردند

١٠ فروردین ١٣٢١: دستور کاشت سیب زمینی و حبوبات در باغ بهارستان از طرف رئیس مجلس (اسفندیاری) به دلیل کمبود مواد غذایی

١٧ آذر ١٣٢١: تجمع دانشجویان و دانش‌آموزان در صحن بهارستان در اعتراض به وضع نان و زندگی، پیوست مردم و هتاکی به نمایندگان، زدو خورد و غارت مغازه ها و مجلس و کشتار مردم

١٥ اسفند١٣٢٣: تجمع دانشجویان و مردم برای بازگشت دکتر محمد مصدق به مجلس و درگیری و زدو خورد با نظامیان

٢٣خرداد١٣٢٧: تظاهرات دانشجویان دانشکده حقوق و فنی در اعتراض به نخست وزیری هژیر و پیوستن مردم به دعوت آیت‌الله کاشانی به این تظاهرات

٢٧ خرداد ١٣٢٧: تظاهرات بازاریان و روحانیان قرأن به سر به رهبری نواب صفوی، رهبر فدائیان اسلام، در بهارستان علیه هژیر و زدو خورد با پلیس

١٣ آبان ١٣٢٨: ترور هژیر وزیر دربار در مسجد سپهسالار در مراسم روضه‌خوانی دربار

١١ تیر ١٣٢٩: تظاهرات موافقان و مخالفان نخست وزیری رزم ارا ، زدو خورد و درگیری

٢٧ آذر ١٣٢٩: تحصن مدیران جراید در مجلس پس از حمله به روزنامه و چاپخانه شاهد

٣٠ آذر ١٣٢٩: اجتماع دانشجویان در میدان بهارستان در دفاع از ملی شدن صنعت نفت

٢ دی ١٣٢٩: تجمع مدیران جراید برای تحصن در میدان بهارستان

٨ دی ١٣٢٩: تظاهرات عظیم با حضور چند هزار تن به دعوت ایت الله کاشانی در مورد شرکت نفت

١٧ اسفند ١٣٢٩: تظاهرات مردم و جشن و شادی در پی ترور رزم‌آرا، نخست وزیر

١٨ اسفند ١٣٢٩: گردهمایی جمع کثیری از احزاب مختلف و تظاهرات در میدان بهارستان برای ملی شدن صنعت نفت

٢٤اسفند ١٣٢٩: پس از تصویب طرح ملی شدن نفت نمایندگان مجلس در میدان بهارستان غرق در بوسه مردم شدند

٣٠ تیر ١٣٣١: تظاهرات مردم در حمایت از نخست وزیری دکتر مصدق در میدان و خیابان‌های فردوسی ، سعدی و شاه‌آباد و زد و خورد با پلیس که منجر به کشته شدن ده ها تن شد

٢٥

تجمع هوادارن مصدق در میدان بهارستان
تجمع هوادارن مصدق در میدان بهارستان

مرداد ١٣٣٢: تظاهرات بزرگ در میدان بهارستان با سخنرانی دکتر فاطمی در باره لغو نظام سلطنتی

٢٨مرداد ١٣٣٢: تظاهرات در تهران و از جمله بهارستان در مخالفت و موافقت با مصدق و شاه شکل تازه بخود گرفت و ارتش از فرمان نخست وزیر سرپیجی کرد

٦ شهریور١٣٣٢: برگزاری مجلس ترحیم شهدای ٢٨ مرداد در مسجد سپهسالار

١٤ مرداد ١٣٣٤: جشن پنجاهمین سال مشروطیت با شکوه در باغ بهارستان با حضور بیست و پنج نماینده از کشور های اسلامی برگزار شد

٢٩ مرداد ١٣٣٩: در مدرسه عالی سپهسالار در هنگام اخذ رای بین ملیون و حزب مردم مشاجره و منازعه شدید درگرفت و عده‌ای مجروح شدند.

١٢ اردیبهشت ١٣٤٠: تمام دبیران و آموزگاران کشور جهت اعتراض به کم بودن حقوق در سراسر کشور دست به اعتراض زده و از رفتن به کلاس‌های درس خودداری کردند. فرهنگیان تهران از بامداد امروز در میدان بهارستان گرد آمده و با ایراد سخنرانی های تند و کوبنده خواسته خود را که ترمیم حقوق بود اعلان کردند . پلیس تهران برای متفرق ساختن فرهنگیان به روی ان ها اتش گشود و در نتیجه یکی از فرهنگیان به نام عبدالحسین خانعلی به ضرب گلوله ریس کلانتری بهارستان به قتل رسید و سه تن نیز مجروح شدند. در این هنگام دانش اموزان و دانش جویان تهران به فرهنگیان پیوستند.

١٣ اردیبهشت ١٣٤٠: میدان بهارستان وضع خاصی گرفت و تشییع جنازه معلم کشته شده با حضور تعدادی از نمایندگان مجلس برگزار شد

٣ بهمن ١٣٤٠: در پی اعتراضات دانشجویان دانشگاه تهران، در میدان بهارستان تظاهرات دانش اموزی اوج گرفت و پلیس به سمت تظاهر کنندگان شلیک کرد و یک کشته و چند زخمی به بار آورد

١ بهمن ١٣٤٣: حسنعلی منصور نخست وزیر هنگام پیاده شدن از خودرو در ورودی مجلس با شلیک گلوله ترور و گفته شد تیرانداز محمد بخارایی از جمعیت فداییان اسلام است

٥ بهمن ١٣٥٧: در پی اعلام قبلی بر اساس گزارش خبرنگاران ١٠٠ تا ١٥٠ هزار نفر از طرفداران قانون اساسی و سوسیال دموکراسی از ٩ صبح وارد میدان بهارستان شدند و پس از ایراد چند نطق قطعنامه‌ای در ٧ ماده قرائت شد.

24 بهمن 1364؛ دستگیری قاتل سریالی مجید سالک محمودی در میدان بهارستان

سال 1366: در حملات‌ موشکی‌ به‌ تهران‌ در جریان‌ جنگ‌ ایران‌ و عراق‌، بر اثر موج‌ انفجار، سقف‌ غلام‌گردشِ سرسرای‌ ورودی‌ بهارستان‌ فرو ریخت‌

در آذر 1373، بار دیگر آتش‌سوزی‌ وسیعی‌ در مجلس بهارستان‌ رخ‌ داد.

آتش سوزی ساختمان مجلس در میدان بهارستان
آتش سوزی ساختمان مجلس در میدان بهارستان

3 اسفند 1387: تحصن دراویش گنابادی در مقابل مجلس شورای اسلامی به عنوان روز درویش

3 تیر 1388: تجمع هواردان و حامیان میرحسین موسوی در میدان بهارستان

26 خرداد 1394: تشیع پیکر غواصان شهید کربلای 4

17 خرداد 1396 حمله داعش به مجلس شورای ملی

اخبار و گزارشهای منتشره درسفرنویس درباره میدان بهارستان.
ثبت میدان بهارستان یا تخریب میدان بهارستان؟ تاریخ انتشار 11 خرداد1396

1445443445_telegram کانال خبری تارنمای سفرنویس
کانال اعلام تورهای سفرنویس

اینجا را با دوستان خود به اشتراک بزارید

همسفران

  1. با درود. عالی بود . لذت بردم. امیدوارم پر بارتر هم باشد. امید به همکاری دارم.جای جای تهران.. آثار و‌جاذبه تاریخی داریم…

    شهریار؛ سلام و سپاس از شما

با ما همسفر باشید

XHTML: امکان استفاده از این کدها وجود دارد: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>