آرامستان لهستانی های دولاب
آرامستان لهستانی های دولاب تهران، بخشی از گورستان ارامنه است که متعلق به تبعید شدگان لهستانی به سیبری بوده که در زمان جنگ جهانی دوم برای بازگشت به وطن خویش مسیر ایران را انتخاب و در سال ۱۹۴۲ (فرودین ماه ۱۳۲۱) از طریق کشتی و بندر انزلی (پهلوی سابق) وارد ایران شده و تعدادی از این لهستانی ها به علت طولانی بودن مسیر و بیماری های واگیر دار در ایران جان سپردند ، این آرامستان مدفن ۱۹۳۷ لهستانی می باشد.
آرامستان لهستانی های دولاب آدرس استان تهران ، شهر تهران ، اتوبان شهید محلاتی (آهنگ) ، خیابان دهم فرودین ، میدان امام حسن ، خیابان پاسدار گمنام ، خیابان شهید رضایی تاجری ، شماره ۳
شماره ثبت در فهرست آثار ملی ایران : ۲۶۸۸ تاریخ ثبت ۱۷/۰۳/۱۳۷۹ ه خورشیدی
مختصات جغرافیایی ، آب و هوا ، نقشه آرامستان لهستانی ها و … : E 51″28’12.41 N 35″40’33.78
ارتفاع از سطح دریا : ۱۱۶۳ متر
نامهای دیگر : گورستان لهستانیها ، قبرستان اکبرآباد ، قبرستان سلیمانه ، قبرستان دولاب ، قبرستان ارتودکسها ، قبرستان کاتولیکها ، قبرستان آشوری ها و … (آرامستان)
امکان بازدید : به علت اینکه مالکیت آرامستان متعلق به کشور لهستان بوده و کسب مجوز از سفارت جمهوری لهستان در تهران الزامی است و با توجه به اینکه تایید خلیفه گری های ارامنه کاتولیکها نیز مورد نیاز است ، بازدید از آرامستان کمی غیرممکن است. و اگر خواستید مجوز بگیرید به سایت آرامستان مراجعه و یا به سفارت خانه تماس برقرار کنید. شماره تماس و لینک تمامی سفارتها نیز اینجا درج شده است. www.DoulabCemetery.com
برای بازدید سهل تر می توانید, در برنامه ها و تورهای آرامستان گردی سفرنویس شرکت کنید.
بعد از جنگ جهانی اول (طبق قرارداد ورسای) اداره شهر دانزیگ یا گدانسک که همه مردم آن از نژاد آلمانی بودند قرار شد به لهستان داده شود و این بهانه ای بود برای جنگ جهانی دوم ، پس رئیس سازمان جاسوسی هیتلر در یک کاباره به زندانیان لهستانی که در بازداشت نیروهای آلمانی بودند یونیفورم ارتش لهستان پوشاند و با دادن قول آزادی، وادارشان کرد که به ایستگاه رادیویی شهر دانزیگ که در مرز مشترک ۲ کشور آلمان و لهستان قرار داشت حمله کنند. البته هیتلر و استالین پیش از آن در مورد تقسیم لهستان توافق کرده بودند ، آلمان از شرق و شوروی از غرب لهستان را تسخیر کردند. (ساعت “۴:۴۵ بامداد اول سپتامبر ۱۹۳۹ جنگ جهانی دوم آغاز شد)
راستی زندانیان ملبس به یونیفورم لهستانی، پیش از این، آزادیشان را در قتل عام دستهجمعی تجربه کردند. رهبران شوروی به منظور پاکسازی قومی نخبگان لهستانی را کشته و باقی افراد را که حدود ۱.۵ میلیون نفر مرد و زن، پیر و جوان و خردسال لهستانی بود از فوریه تا ژوئیه ۱۹۴۰ با قطار ، برده وار به اردوگاه کار اجباری گولاگ سیبری (جهنم سرد) بردند. در نهایت در سال 1941 پس از بر هم خوردن توافق آلمان و شوروی، استالین برای جلوگیری از پیشروی آلمان از دولت تبعید لهستان در لندن، کمک گرفت. طبق این توافق قرار شد لهستانی های تبیعد شده که حدود 120 هزار نفر بودند با کشتی از راه ایران (بندر انزلی ، خرمشهر) به ارتش انگلیس در عراق بپیوندند و پس از تعلیمات لازم در فلسطین به اروپا اعزام شوند و به ارتش میهنی لهستان (AK= Home Army) به فرماندهی سرهنگ ولادیسلاو آندرس (Wladislaw Anders) ملحق گردند. پس مهاجرت این افراد از طریق ایران به نقاطی چون فلسطین، آفریقای جنوبی، آفریقای شمالی و … آغاز شد.
نخستین گروه لهستانیهای مهاجر در نیمه اول فروردین ۱۳۲۱ (آوریل ۱۹۴۲) با ۴ کشتی روسی که ۲۹۰۰ نفر سرباز و مهاجر لهستانی را در برداشت وارد بندر انزلی (پهلوی سابق) شدند. قرار بود که ابتدا نظامیان وارد شوند، اما چون تامین مایحتاج غیرنظامیان در شوروی مسائل بسیاری را به همراه داشت، تصمیم گرفته شد که آنها نیز همراه نظامیان به خاک ایران فرستاده شوند و طبق توافق لهستان و انگلیس ، اداره آزادی و مهاجرت خاورمیانه (MERRA) آزاد بود روزانه 2500 نفر را در بندر تحویل بگیرد. نزدیک به 120 هزار نفر که 77 هزار تن نظامی و بیش از 43 هزار نفر غیرنظامی بودند و در میان آنان 20 هزار کودک بود به طور شگفت انگیزی از دوزخ شوروی رهایی یافته بودند. ساحل دریای خزر شد سرزمین آزادی و ایران خورشید آزادی و مهمان نوازی و سخاوت ایرانیان شد زبانزد لهستانیان تاکنون …
لهستانی ها باید بهزودی به کشورشان باز می گشتند اما بیماری امانشان نداد ، عده ای ماندند و مردند ، و یادگار چهرههای غمگین و اندوهبارشان که در شرایط نادلخواه مجبور به تحمل اجباری شده بودند، بر روی سنگ قبرهایشان بود که نوشتند:
«به یاد سربازان، زنان، مردان و کودکان لهستانی که هنگام بازگشت به میهن، در سرزمین بیگانه درگذشتند و در اینجا به سال ۱۹۴۲ دفن شدند»
۱۹۳۷ نفر در آرامستان دولاب تهران، ۵۶ نفر در بهشتیه یهودیان تهران و ۱۰ نفر در گورستان انگلیسیان واقع در قلهک تهران دفن شدند.
البته در شهرهای دیگر هم این اتفاق افتاد از جمله ۶۳۹ نفر در بندر انزلی (پهلوی) ۱۰۲ نفر در اهواز، ۲۰ نفر در قزوین، ۱۸ نفر در اصفهان ، ۱۲ نفر در مشهد و ۵ نفر در خرمشهر. هیچکدام از مدفونان سربازانی نبودند که در جنگ کشته شده باشند، بلکه دلیل مرگشان بیماری های واگیردار (تیفوس) و تحلیل قوا بود.
در گورستان دولاب گور ۴۰۹ سرباز و ۵۲۸ تن غیرنظامی وجود دارد. بخش لهستانی گورستان با ۲ نماد سنگی که بر رویشان نشان عقاب و صلیب نقش بسته شما را به سوی خود می کشد راهرویی که در دو طرف آن درخت کاج کاشته شده، ما را به آرامستان لهستانی های هدایت می کند و یک نماد که به سه زبان لهستانی ، فرانسوی و ایرانی بر روی آن حک شده است:
«آرامگاه تبعیدشدگان لهستانی که در موقع مراجعت به میهن خود در اینجا دعوت حق را لبیک گفته اند»
سنگ مزارها که حاوی نام و نام خانوادگی، تاریخ تولّد و وفات به اضافه درجه نظامی آنانی که نظامی بوده اند، به صورت منظم و در ردیفهای ۹ تایی و … شما را به دنیای مردگان رهنمون می کند.
نکته مهم و دارای اهمیت این آرامستان ، بازگویی یک پاکسازی نسلی بوده که با توجه به شرایط زمانی و وجود قدرتهای منطقه ای کمتر به آن پرداخته شده است و این افتخار با توجه ساخت فیلمی توسط استاد خسرو سینایی به نام مرثیه گمشده برای اولین بار نصیب کارگردان به نام ایرانی شده است.
فيلم « مرثيه گمشده » توسط نزديكان و فرزندان لهستانيهايي كه براي ابد در ايران ماندگار شده بودند، كشف شد. نواري از اين فيلم را كه در معرض نابودي بود، به لهستان بردند و عاليترين مقامات لهستان با اهداي نشانهايي از سازنده فيلم قدرداني كردند؛ نشان « صليب شواليه جمهوري لهستان » توسط – لخ كاچينسكي – رييس جمهور فقيد لهستان (2008 ميلادي) نشان « GLORIA ARTIS » توسط وزارت فرهنگ لهستان (2010 ميلادي) و متاسفانه در ایران …..
روزنویس ها و گزارشهای سفرنویس درهمین خصوص
گرامی داشت حضور لهستانی های مهاجر به ایران (۹۶/۰۱/۱۹)
مادام لهستانی در فخرآباد (۹۵/۱۱/۱۴)
کتاب عکس، بچه های اصفهان (۹۳/۸/۲۷)
دویچه وله و عکسهای قدیمی ایران (۹۳/۶/۲۶)
خلاصه ای از مرثیه گمشده (۹۳/۶/۲۰)
تهران در اشغال شپشهای تیفوسی (۹۳/۲/۱۶)
اسکان مهاجران لهستانی در ایران بر پایه اسناد ،گنجینه اسناد ملی (۹۲/۱۲/۱)
نگاهی به کتاب بچه های اصفهان پناهندگان لهستانی، غلامرضا آذری خاکستر (۹۲/۶/۳)
مرثیه گمشده ؛ یک پرونده ، یک داستان ، به قلم آقای خسرو سینایی (۹۲/۴/۴)
گزارش سمینار “آرامستانهای لهستانی ها در ایران و نمایش فیلم مرثیه گمشده” در سفرنویس ، خبرگزاری ها و سایتهای دیگر (۹۲/۴/۴)
سمینار “آرامستانهای لهستانی ها در ایران و نمایش فیلم مرثیه گمشده” با حضور استاد سینایی (۹۲/۰۳/۲۱)
تاریخ ایرانی و لهستانی ها ، پایگاه تاریخ ایرانی (۹۲/۰۳/۱۸
گزارشی از بزرگداشت خانم هلن استلماخ (آخرین بازمانده لهستانی ها در ایران) در ۲۲ فروردین ۱۳۹۲ با حضور جناب آقای خسرو سینایی .
گزارشی درخصوص چاپ تمبری یادبود به نام «اصفهان ، شهر کودکان لهستانی» توسط اداره پست کشور لهستان
سمینار “آرامستانهای لهستانی ها در ایران و نمایش فیلم مرثیه گمشده” با حضور استاد سینایی (۹۲/۰۳/۲۱)
منابع و سرچشمه ها
۲ – مقاله گورستان های دوران جنگ جهانی دوم لهستانیان در ایران نوشته دکتر منصور ثروت ، مجله نامه انجمن ، زمستان ۱۳۸۴ ، شماره ۲۰ ، صحه ۱۲۵ تا ۱۳۰
۳ – کتابچه Polish war Cemeteries in Iran آرامگاه های جنگ لهستانی در ایران، شورای حفاظت، مبارزه و یادبود شهدا، ورشو، 2002
۴ – مقاله روایتی از زنان مهاجر لهستانی به ایران در جنگ جهانی دوم (آوارگان لهستانی) شیدا صابری ، روزنامه جام جم
۵ – گفتگو با خسرو سینایی کارگردان فیلم مرثیه گمشده
۶ – مقاله لهستانیهای مهاجر در ایران ، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال سوم، شماره نهم، بهار ۱۳۷۸، ص ۱۲
۷ – مقاله مروری بر کتاب بچه های اصفهان پریسا دمندان ابوالقاسم جلا روزنامه اعتماد پنجشنبه ۳۰ مرداد ۱۳۸۲- سا ل یازدهم – شماره ۳۱۴۳
۸ – مقاله خروج لهستانی از ایران را فراموش کرده ایم ،شماره 23 مجله واشنگتن پست Washington Post در نوامبر 2000
۹ – مقاله ماجرای پناهندگی لهستانی ها در شوروی و ایران در گفت و گو با هلن استلماخ ، نویسنده مجید یوسفی روزنامه اعتماد ، شماره ۲۲۶۳ مورخ ۲۷/۶/۹۰ ، صفحه ۱۰
۱۰ – گورهای لهستانی ها در ایران در سایتهای لهستانی caroun.com , network54.com
و در نهایت وبلاگ ایران لهستان
کوله بار و تجربه سفر دوستان به گورستان ارامنه
این قبرها برایت قصه می گویند (محبوبه حقیقی – مهر ۱۳۹۰)
وقایع نگاری ساعات ممنوعه (سفر به قبرستان) (امیر یکتا – دی ماه ۱۳۹۰)
گزارش تصویری مهدی منادی (دی ماه ۱۳۹۰)
سفر به گورستان ارامنه (سمیرا منفرد – اردیبهشت ۹۱)
آرامستانهای ارامنه (علیرضا نجفی مهیاری – مهر ۹۱)
گاهی …. (فاطمه بصری – آذر ۹۱)
Cemetery in polaroid (مرتضی توزنده جانی – اردیبهشت ۹۱)
مرثیه ای نا تمام (امید ترابی – آذر ۹۱)
لهستانی ها در اهواز چه می کردند؟ (مجتبی گهستونی – دی ماه ۱۳۹۱)
ساکنان سرزمین ابدیت (فاطمه رمضانیان -روزنامه اعتماد -دوشنبه ۹ بهمن ۱۳۹۱)
عکاسی از آرامستان دولاب (حمید گردان -۱۸ اسفند ۱۳۹۱)
لهستانی های آواره در تهران (عکس های رضا خوشدل راد ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵ و ۶ و ۷ – ۲۹ فروردین ۱۳۹۲)
قبرستان ممنوعه (میثم کریمی نیا – فرودین ۹۲)
گزارش تصویری از آرامستان مسیحبان ۱ و ۲ (رها دلدار -اردیبهشت ۹۲)
قبرستان ارامنه (پانیذ خرداد ۱۳۹۲)
قبرستان تاریخی مسیحیان در دروازه دولاب (داوید آیکهوف) …
قبرستان کاتولیک های تهران، قبرستان ارتودکسهای تهران ، (سفری دیگر ، سحر موسوی – شهریور ۹۲)
سفر به گورستان ارامنه (گذر زمان ، محمدرضا شیخ – شهریور ۹۲)
سفر به دنیای مردگان (سونا مقدم ، شهریور ۹۲)
در حاشیه آرامستان گردی ۱ و ۲ (مهرداد رازی ، شهریور ۹۲)
آرامستان ارامنه دولاب (آمنه حکمت ، شهریور ۹۲)
گورستان ممنوعه، مجموعه عکس (ایمان واقفی)
قبرستان ممنوعه گام اول و گام دوم (رضا عاشوری ، خرداد ۹۳)
settembre 2012 Iran. Tremila morti
december 2012 David Eickhoff- Doulab Grave Mapping Project
Herrn Ahmadis gefahrdetes Totenreich (Deutsche Welle
چند سال پس از نگارش اين مقاله، فيلم « مرثيه گمشده » توسط نزديكان و فرزندان لهستانيهايي كه براي ابد در ايران ماندگار شده بودند، كشف شد. نواري از اين فيلم را كه در معرض نابودي بود، به لهستان بردند و عاليترين مقامات لهستان با اهداي نشانهايي از سازنده فيلم قدرداني كردند؛
نشان « صليب شواليه جمهوري لهستان » توسط – لخ كاچينسكي – رييس جمهور فقيد لهستان (۲۰۰۸ ميلادي) نشان « GLORIA ARTIS » توسط وزارت فرهنگ لهستان (2010 ميلادي)
همسفران
با ما همسفر باشید
همیشه جواب خوبی بدی بوده
از اجلاس ورشو ناراحت نشوید
شهریار: همیشه موضوع حکومت ها را از مردم ، جدا کنید، از خیلی چیزهای دیگر هم می توانید، ناراحت شوید