در جلسه 22 دی ماه 99 شورای ملی ثبت آثار تاریخی‌فرهنگی، خانه منسوب به رضاشاه پهلوی، خانه زادگاه رضاخان، خانه پدر بزرگ رضا سوادکوهی معروف به مرادعلی خان، خانه عموی رضا ماکسیم به نام فضل الله خان و یا موزه مردم شناسی، ثبت ملی شد.

ابتدا اجازه بدهید کمی درباره جربان ثبت این اثر برای شما بنویسم؛
پیشینه و تاریخچه موزه مردم شناسی آلاشت (خانه زادگاه رضاشاه):
این خانه متعلق به پدربزرگ رضاشاه معروف به مراد علی خان (کشته شده در جنگ هرات در سال 1856 م) بوده که بعدها این عمارت در اختیار مصطفی خان برادر عباسعلی خان پدر رضاشاه قرار می گیرد. طبقه دوم ساختمان موزه مردم شناسی آلاشت در سال 1336 بر اثر زلزله تخریب و در سال 1348 وزارت فرهنگ و هنر به دستور وزارت دربار، خانه پدری رضاشاه را خریداری کرد.

در 19 تیر ماه سال 1348 محله قدیمی روستای آلاشت (که بعدها شهر شد) به عنوان تنها بافت تاریخی استان مازنداران، با شماره 867 ثبت ملی می‌شود. در پرونده ثبتی این گونه نوشته شده است؛

نام اثر؛ محله قدیمی آلاشت و محیط اطراف زادگاه اعلیحضرت رضاشاه کبیر

تاریخ و قدمت؛ مربوط به صدر مشروطیت

سازنده بنا؛ جد اعلیحضرت رضاشاه کبیر

از سال 1349 تا 1353، طبقه دوم موزه مردم شناسی آلاشت، بر اساس بافت قدیمی بازسازی شده و در همان سال 53 خانه زادگاه رضا خان به عنوان یک ساختمان فرهنگی و با عنوان خانه موزه رضا شاه پهلوی احیاء و تا سال 58 فعالیت می‌کند. پس از اتفاقات انقلاب 57، یک سال به عنوان دبیرستان استفاده می‌شود و در این سال بدترین تخریب‌ها در موزه مردم شناسی آلاشت اتفاق می‌افتد.

در سال 1359 ساختمان به وزارت آموزش و پرورش سپرده می‌شود. پس از آن به کتابخانه عمومی آلاشت تبدیل می‌شود. در سال 1382 شهردار وقت طرحی می‌دهد که با کمک رئیس سازمان میراث فرهنگی این ساختمان برای موزه به جایی نمی‌رسد. در سال 1387 و با کمک شهرداری و اهالی، ساختمان به عنوان نمایشگاه مردم شناسی کار خود را آغاز می‌کند و بعد از سفر رییس جمهوری به عنوان یکی از مصوبه‌های دولت نهم در تجهیز موزه مردم‌شناسی آلاشت، در نوروز سال 1388 به عنوان «موزه مردم شناسی شهر آلاشت» رسماً افتتاح می‌شود.

یعنی یک موزه سال 53 افتتاح شد و بعد سال 57 بسته شد و دوباره بعد از 31 سال موزه شد و دقیقا یک خانه و محوطه آن در سال 1348 ثبت ملی شد و دوباره بعد از 51 سال در 22 دی ماه 1399 دوباره ثبت ملی شد، می دانم کمی خنده دار است اما اینجا جمهوری اسلامی است.

آدرس موزه آلاشت؛ استان مازندران ، شهرستان سوادکوه ،‌ شهر آلاشت ، محله پاهلونی خیل ، خانه جد رضا خان پهلوی
سال تاسیس موزه: اواخر سال 1387
نوع موزه: مردم شناسی ، خانه موزه
شماره ثبت در فهرست آثار ملی ایران : 00000 تاریخ ثبت 1399/10/22 ه خورشیدی
مختصات جغرافیایی ، آب و هوا ، نقشه خانه زادگاه رضاشاه و … :  E 52″50’09.67  N 36″04’00.76
ارتفاع از سطح دریا : 1689 متر
نکته: این خانه پدربزرگ رضا پهلوی است و نه خانه خود رضاشاه، نمی دانم چرا در خیلی از سایتها و کتابها این چنین نوشته شده.
دوران و بانی اثر موزه مردم شناسی آلاشت: آقای مرادعلی خان در دوران قاجار و صدر مشروطیت
امکان و زمان بازدید موزه مردم شناسی آلاشت : همه روزه از ساعت 9 صبح تا 17.30 بعد از ظهر
هزینه بلیط ورودی : 4000 تومان

مشخصات و معماری موزه مردم شناسی آلاشت :
این عمارت در دو طبقه در زمین به ابعاد 18 در 18 متر بنا شده است این عمارت با خرپای چوبی و سقفی از چوب بنا شده بود که بعدها سقف شیروانی شد و یک گلابی وحشی در مرکز حیاط خود نمایی می کند ، پس از ورود به عمارت اتاق شماره یک موزه در دست راست و اتاق دفتر موزه در سمت چپ واقع شده.
برای بازدید بهتر است از پله های بعد از دفتر به سمت بالا مسیر را ادامه دهید و پس از بازدید به اتاقهای طبقه اول را بازدید کنید ، از پله های طبقه اول که وارد حیاط شوید ، اتاقی در سمت چپ قرار دارد که مطبخ و انبار خانه بوده و در گوشه ضلع جنوب غربی بنا سرویس بهداشتی قرار دارد
شما می توانید ضمن بازدید از داخل خانه ای قدیمی و سنتی، با ابزارهای زندگی سنتی اهالی قدیمی این روستا هم از نزدیک آشنا شوید و می توانید انواع ابزارهای ریسندگی، ظرف های فلزی و چوبی، چراغ های نفتی و گردسوز، داس و تبر و ترازو و چرتکه و غیره را از نزدیک مشاهده کنید.
این موزه نوروز سال ۸۸ با هدف معرفی مردم شناسی و شیوه‌های زندگی مردم منطقه آلاشت و سوادکوه راه اندازی شد، بخشی از اشیاء موزه را اهالی به موزه اهدا کرده‌اند و بخشی را نیز سازمان میراث فرهنگی از تهران و استان‌های دیگر آورده است. آقای رستمیان، مدیر وقت موزه اظهار می کردند که ؛

ما با داشته‌های تاریخی و طبیعی آلاشت ایجاد جذابیت می‌کنیم و در عمل برای موزه تبلیغ می‌کنیم. داشته‌های این منطقه هنوز برای خیلی از مردم شناخته شده نیست، وقتی گردشگران به آلاشت می‌آیند در کنار عبور از کوچه پس کوچه‌های زیبا، طبیعت بکر، گل‌های وحشی، دره پر از ابر، رصدخانه ستاره شناسی آماتوری ایران ، خانه‌های خشتی با سقف چوبی، موزه را هم می‌بینید.

نکته دوم : در این موزه دو اثر شدیدا مورد توجه مردم است ؛ یکی گهواره ای قدیم و دیگری چکمه ای نظامی ، عوام بر این تصورند که گهواره ، گهواره رضا شاه است و چکمه هم متعلق به ایشان ، در حالی که گهواره اهدایی یکی از اهالی به موزه است و چکه هم متعلق به پسرعموی رضا شاه سرتیپ همت‌الله پهلوان
اشیاء داخل موزه مربوط به گذشته اهالی همین منطقه است. این اشیا دو بخش عمده هستند، یکی مربوط به زندگی روزمره و یکی صنایع دستی. از اشیاء داخل موزه می توان به منبرهای چوبی حسینه های آلاشت و چکمه‌های نظامی سرتیپ همت الله پهلوان ، سماور قدیمی، چراغ نفتی، کتری مسی، پارچ چوبی، آفتابه لگن قدیمی و … به علاوه اشیای چوبی موزه اشاره کرد.
قدیمی ترین شی موزه نردبانی است قدیم به نام «کاتی» به معنای بخش بخش که نوعی نردبان است و ۳۵۰ سال قدمت دارد و از گلابی وحشی ساخته شده عنوان می‌کند . (همان درختی که در وسط حیاط ساختمان موزه قرار دارد)

در این موزه اشیا بیش از همه چوبی هستند این امر برمی‌گردد به این موضوع که در این منطقه جنگل راش به وفور وجود دارد و بیشتر لوازم چوبی است. برای مثال ما در این منطقه مس و مسگر نداشته‌ایم و بیشتر ادوات چوبی هستند ، در این موزه مشکی چوبی (تُلُم) قابل بازدید است به نام تلم که تنه درختی را خالی کرده اند و برای گرفتن چربی شیر از آن به عنوان «مشک» بهره می برند. جوله نیز پارچی چوبی است که در اندازه های مختلف در این موزه قابل رویت است.
نکته آخر ؛ این اثر که قبلا به نام “محوطه قدیمی آلاشت” ثبت ملی شده و تنها و اولین اثر بافت استان مازندران می باشد ، در حال تخریب است !! تاکید می کنم بافت تاریخی و ارزشمند.

ته نویس اول) این گزارش را بدون اجازه و با افتخار تقدیم می کنم به دوست عزیم آقای رضا صفوی عزیزو رفیق دوست داشتنی و امیدوارم به زودی سعادت دیدار ایشان را داشته باشم.
ته نویس دوم) این گزارش یک کپی بود از گزارش سال 1392 خودم در سایت سفرنویس
ته نویس سوم) این بافت تاریخی ارزشمند در حال ویرانی است و اصلا به آن رسیدگی نمی شود، سفرنویس دو گزارش یک و دو در سالهای قبل تهیه کردم و می دانم که هم اکنون اوضاع خیلی خیلی بدتر است