نیکا شاکرمی در گورستانی دفن شده است که عمارتی به نام حیات‌الدین در آن بنا شده و به باور مردم محلی؛ دشمنان نتوانستند “ابوالقاسم حیات” را بِکُشند و یک حیات غیبی و زندگی جاودان در آن جریان دارد، این عمارت در سال 1367 به عنوان امامزاده حیات‌الغیب در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. گورستان حیات الغیب روایتهای جذاب و شنیدنی فراوانی دارد …

امامزاده حیات الغیب و گنبد الیاس کجاست؟
آدرس امامزاده حیات الغیب و گنبد الیاس: استان لرستان، شهرستان چگنی، بخش ویسیان، فی‌مابین روستای قالبی علیا و سفلی، روستای حیات الغیب (45 کیلومتری جنوب غربی خرم آباد، کنار رودخانه کشکان)
مسیر دسترسی ساده به امامزاده حیات الغیب؛ پس از خروج از روستای قالبی علیا و عبور از روی پُل فلزی (روی رودخانه) به روستای حیات الغیب می رسید، با طی مسیر ۳۰۰ متری به سمت جنوب و در بالای تپه دو گنبد باستانی قابل مشاهده است. از قدیم‌الایام مردم روستای حیات الغیب اموات خود را در کنار این دو مقبره دفن می کردند و پیکر نیکا شاکرمی در جنوب غربی امامزاده به خاک سپرده شده است.

شماره ثبت امامزاده حیات الغیب و گنبد الیاس در فهرست آثار ملی ایران: 1922 تاریخ ثبت 16/06/1376 ه خورشیدی
مختصات جغرافیایی امامزاده حیات الغیب و گنبد الیاس:  E 47″93’081   N 33″46’804
نامهای دیگر: امامزاده حیات الغیب، گنبد الیاس، گومه حیای غو، حیات غیبی، آرامگاه نیکا شاکرمی، قبرستان حیات غیبی، گورستان حیات غیبی و …

پیرامون نام (وجه تسمیه):
1) مردم محلی بر این باور هستند که “حیات غیبی” توسط دشمنان‌اش کشته نشده و دارای زندگی و حیات غیبی و پنهانی است و همیشه جاوید است.
2) براساس کتاب «امام‌زاده حیات‌الغیب واسطه فیض الهی» تألیف مسعود یوسفی نسب سادات حیات‌الغیب به فردی به‌ نام؛ سیدابوالقاسم محمد حیات‌الغیب از نسل امام موسی بن جعفر می‌رسد، اما برخی نام فرد دفن شده را “محمدبن احمد رضی‌الدین جزئی” می دانند. طایفه‌های حیاتی، پیرحیاتی، حیات الغیب و حیات داوود از فراوان‌ترین نامها در این منطقه است. ⁽¹⁾
نکته) می گویند؛ حشمت‌الله حیات الغیب، مدیرکل زندان‌های استان تهران اهل همین منطقه است. ⁽²⁾
3) می گویند؛ شهاب‌الدین الیاس لنبکی از حکمرانان لر کوچک که باعث مرگ جماالدین خضر و فرزند خردسالش شده بود در بالای کوه کشته و روی این تپه دفن شده و گنبد الیاس روی آرامگاه وی قرار دارد.
4) شاه خورشید یا شاه خوشین، پدرجد شجاع‌الدین خورشید، موسس سلسله اتابکان لر کوچک است. وی از رهبران یارسان بوده و در میان یارسانی‌ها اولین کسی‌ست که تجلی دورهٔ کامل حقیقت به شمار می‌آید. در سرانجام (کتاب مقدس یارسان) ذکر شده؛ وی از مادری باکره به‌دنیا آمده است.
5) شه‌کرم، شاه‌کرم یا شاکرمی یکی از طایفه‌های ایل چگنی است و پسوند شاه در این طایفه به شاه خورشید پیوند داده می شود. نیکا شاکرمی نیز از این طایفه بود.

دوران و بانی اثر:
الف) گنبد الیاس؛ شهاب‌الدین الیاس در سال 694 ه ق کشته شده است اما سال ساخت بنا، نامشخص است.
ب) امام‌زاده حیات‌الغیب؛ بر پایه کتیبه سنگی موجود در مقبره، ساخت و مرمت این بنا به دوره قاجار باز می‌گردد.
امکان بازدید: قبل از دفن نیکا شاکرمی، بازدید از این امامزاده و قبرستان مهیا بود اما بعد از دفن موضوع کمی نامشخص است.

پیشینه و تاریخچه :
دو آرامگاه در قبرستان حیات الغیب است و چندین لهک ^{(ته نویس)}
1) مقبره حیات الغیب در میان اهالی از احترام خاصی برخوردار است، حیات الغیب دارای مریدان و زائران زیادی است و او را واسط بین خود و خدایشان، جهت برآورده شدن حاجاتشان قرار می دهند و مردم محلی بر این باور هستند که دشمان نتوانستند وی را بکشند و او از دیده‌ها پنهان شده است. در زبان محلی اینجا، گومه حیای غو گفته می شود و به آن سوگند می خورند. در زمان‌های گذشته متهمان و دزدان و حتی کسانیکه خلافی مرتکب شده بودند را به این آرامگاه بُرده تا قسم بخورند و اعتراف کنند و کسانی که واقعاً جرمی کرده بودند از ترس عقوبت، قسم نخورده و به گناه خود اعتراف می کردند.

بر روی سنگ قبر جدید حیات الغیب به پشتوانه شجره نامه‌ سادات حیات‌الغیب چنین نوشته شده است:

• یعرف ابن الحیات الغیب و کان من العلما و قبره فی لرستان ابی‌القاسم محمد معروف به ابی الحیان الغیب بن احمد بن رضی‌الدین بن احمد بن موسی بن حسین بن ابراهیم بن حسن بن احمد بن ماجدین معد بن اسماعیل بن یحیی بن ابی یحیی محمد الزاهد معروف به شاه مححو بن ابی جعفر احمد الزاهد بن تاج‌الدین ابراهیم المجاب بن محمد العابد الامام موسی کاظم

این شجره حیات الغیب را بعد از 17 نسل به امام موسی کاظم می رساند، تاریخ وفات او را میراث فرهنگی بر روی تابلویی که کنار مقبره است سال 875 ه ق ذکر کرده.

2) گنبد آرامگاه الیاس محل دفن شهاب الدین الیاس از حکمرانان لر کوچک بوده در کتاب تاریخ پانصد ساله لرستان، علت کشته شدن الیاس، چنین ذکر شده است؛

جمال‌الدین خضر (فرزند تاج الدین شاه و نفر دهم از اتابکان لر)، دشمنان زیادی داشت که سردسته آنها حسام‌الدین عمر و شمس الدین الیاس بودند، توطئه ناجوانمردانه این دو و گزارش های پی‌در‌پی آنها به دربار مغول، عاقبت باعث صدور فرمان قتل خضر، از طرف خان مغول گردید و به عقیده الوار؛ شهاب الدین الیاس و برادرانش مایه فتنه و قتل خضر و فرزندخردسالش بودند باید از آن ولایت بیرون می رفتند. به همین دلیل، صمصام الدین محمود به کار ولایت قیام نمود بعد از مدتی قصد شهاب‌الدین الیاس نمود و به تنهایی بر او و برادران و اقوامش دوانید. ایشان به حرب باز ایستادند و صمصام الدین محمود را 54 زخم زدند و او رخ از ایشان نمی تافت آنان منهزم بر کوه پر برف برفتند … الیاس در کوه تیره (شمال مقبره کنونی) کشته و در مکان فعلی پایین کوه تیره دفن گردید. ^{(3 و 4)}

3) عده ای اظهار می دارند که مقبره متعلق به الیاس با توجه به معماری و شکل داخلی آن عبادتگاه ایرانیان پیش از اسلام بوده است، و به الیاس و اتابکان لر تعلق ندارد!
4) براساس بازدید و گفتگوی کارشناس میراث (محمد مقدس) با مردم محلی درباره گورستان حیات الغیب در سال 1376 چنین آمده؛

حیات الغیب سید، زاهد و پارسای زمان اتابکان لر و دیگری مدفن الیاس غلام وی می باشد … بر مبنای شواهد موجود قبلا ورودی از قسمت جنوب بوده و بعدا گویا به علت اینکه پشت به قبله وارد میشده اند، آن را مسدود و ورودی دیگری از طرف شمال تعبیه و ایوانی در جلوی آن ساخته اند … سنگ یادبودی که گویا قبلا روی دیوار نصب شده بود کنده و روی زمین رها شده است … ⁽⁵⁾

مشخصات معماری؛
عمارت سمت غرب و بزرگتر متعلق به ‌حیات الغیب و گنبد کوچک سمت شرق متعلق به الیاس است. پلان مقبره حیات الغیب از بیرون بصورت مستطیل و شمال و جنوب آن 13.6 متر می باشد. مقبره با مصالح سنگ و ملاط ساروج بنا شده است. پس از ورودی وارد مقبره‌ای با پلان مربع که گنبدی مخروطی به سبک نار دو پوسته گسسته بر پایه‌ای مدور کوتاه بر روی آن قرار گرفته، می شوید. مساحت مقبره 25 مترمربع است. در دیوار جنوبی محرابی به بلندای 2.10 متر با گچبری ساده ساخته شده است و دو راه پله در دو طرف ورودی بنا دیده می شود. بنای مقبره از آجرهای در ابعاد 22*5 بر شالوده‌ای سنگی بنا شده است. مدفن در گوشه جنوب شرقی قرار دارد.

تزئینات بنا در نمای بیرونی آجری به فرم خفته راسته بر بالای لچکی های ورودی و بالای ورودی راه پله ها بکار رفته است. بر بالای فضای داخلی مقبره نقاشی‌هایی با نقش کبوتر و چند گچبری دیگر به شکل گل دیده میشود و یک گچبری به فرم قطاربندی در زیر شکنج گنبد و طرح دو بلبل قرینه در داخل این قطاربندی تکرار شده است. در گذشته نوشته شده بود؛ عمل سلیمان خرم آبادی که ممکن است نام مرمتگر یا گچکار این بنا بوده باشد. در زمان قاجار مرمتی در این آرامگاه مقبره انجام و کتیبه ای با این مضمون بر بالای آن نصب شده بود؛

کل مفتاله محمود بالله، حسب الحکم شاهزاده محمود میرزای قاجار در سال 1243 به سرکارگری … (این قسمت مخدوش شده است) این بنا امامزاده حیات الغیب به اتمام رسید … پرورده عنایتی چون حضرت محمودی … عبدالطیف ریحانی

خادم آرامگاه در سال 1376 طی گفتگویی اعلام کرده است؛ در سنه 1001 ه ق بقعه با معماری شیخ بهاءالدین سمنانی که یکی از مریدان حیات الغیب بوده ساخته شده است. در اسناد زمان ثبت این این اثر، درباره گنبد الیاس ذکر شده است؛ این گنبد در حقیقت یکی از قدیمی ترین ابنیه لرستان است، خود گنبد تخریب گردیده و آهیانه آن باقی مانده، همچنین آسیبهای کلی به اسکلت بنا وارد شده است. (در سالهای گذشته، این بنا مرمت شده است). اهالی می گویند؛ در گذشته شجره و ضریح زیبایی طراحی شده ازجنس چوب داشته است که سادات منطقه بر سر اینکه جد کدام گروه می باشد بین آنها اختلاف بوجود آمده و از لج همدیگر آنرا شکسته و از بین برده اند.

پلان مقبره الیاس مربع و ابعاد خارجی آن 5.5 در 5.5 متر بوده و ابعاد داخلی آن 4.5 در 4.5 است که گنبدی به فرم سروک بر فراز آن قرار دارد. چهار دیوار داخلی مقبره با چهار طاقنما سبک شده است، یکی از ویژگی‌های مهم این بنا شکنج بنا است که معمار آن با مهارت خاصی دایره را تبدیل به مربع نموده است. ورودی بنا جنوبی بوده که به وسیله آجر در زمان ثبت مسدود شده بود، این بنا دارای سردابه‌ای است که احتمالا قبر داخل آن واقع شده است.
ظاهرا تا زیر شکنج گنبد از سنگ ساخته شده است در قسمت گریو گنبد بقایای آجرهای 25*25*10 سانتی متری کار شده است، گنبد نیز با آجرهای در ابعاد 22*22*5 کار شده. در قمست شمالی مقبره دیواری آجری ساخته شده که در آن آجرهای مختلفی از جمله آجرهای نظامی کار شده که علاوه بر اینکه خود دیوار به دوره های بعد از ساخت اولیه بنا تعلق دارد، نشانگر تعمییرات متعددی است که در آن صورت گرفته است.
نکته) یک امامزاده دیگر با نام حیات الغیب در دلوار بوشهر است به این آدرس؛ استان بوشهر، شهرستان تنگستان، بخش دلوار، دهستان دلوار، کنار نخلستانی خرم در شرق روستای مل گپ (کله بندی سابق) از توابع بخش ساحلی تنگستان، هفت کیلومتری شمال شرقی بندر دلوار…

آرامگاه نیکا شاکرمی؛
درباره دختر این سرزمین نیکا شاکرمی خلاصه می نویسم چون همه می دانیم؛ نیکا متولد خرم‌آباد بود و فقط یک سال بود که به تهران مهاجرت کرده بودند، او هم مثل مهسا امینی مسافر تهران بود! داستان نیکا شاکرمی و چگونگی دفن او در آرامستان حیات الغیب را بهتر است، تنها از زبان مادر او بشنویم (اینجا) …

نوشتن درباره نیکا شاکرمی دشوار است و سخت، چون دختر خود من متولد سال 1384 و هم سن نیکا است، فکر می کنم با زبان و ادبیات کسانی که نیکا را دفن کرده اند بنویسم با زبان خودشان با خودشان صحبت کنم، در روایات و کتب مقدس شما آمده است؛
حیات شهدا یک حیات غیبی است و سایر مردم در پی مرگ، نابود و یادشان فراموش می‌شود، ولی شهدا به دلیل بقای هدف و مکتب‌شان همواره زنده‌اند و در قرب رحمت خدا در نعمت و آسایش کامل به سر می‌برند، به آنها مرده نگویید، نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین میشوند …

نیکا شاکرمی را در گورستان حیات غیبی به خاک سپرده اید، همان جایی که به باور مردم، دشمنان نتوانستند او را بکشند و او در حیات و زندگانی غیبی است … او زنده است و از قرن هفتم مردم به زیارت او می روند … شعار زن زن زندگی آزادی دقیقا در این آرامستان معنا پیدا می کند، نیکا زنده است …

• وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَٰكِنْ لَا تَشْعُرُونَ ^{﴿آیه 154 سوره بقره﴾}
  و به آنان که در راه خدا کشته می شوند مرده نگویید، بلکه دارای حیات اند، ولی شما درک نمی کنید.
• فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ، یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللّهَ لاَ یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِینَ؛  ^{﴿آیه 170-171 سوره آل عمران﴾}
  به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است‏شادمانند . براى کسانى که از پى ایشانند و هنوز به آنان نپیوسته‏‌اند شادى مى‏کنند. نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین می‌شوند. بر نعمت و فضل خدا و اینکه خداوند پاداش مؤمنان را تباه نمی‌گرداند شادى می‌کنند.

ته نویس اول) می گویند؛ طایفه شاه‌کرمی  از نسل شاه خورشید (پدرجد شجاع‌الدین خورشید، موسس سلسله اتابکان لر کوچک) است. وی از رهبران یارسان بوده و در میان یارسانی‌ها اولین کسی‌ست که تجلی دورهٔ کامل حقیقت به شمار می‌آید. در سرانجام (کتاب مقدس یارسان) ذکر شده؛ وی از مادری باکره به‌دنیا آمده است. و خورشید روشنی بخش است.
ته نویس دوم) لهَک ها (لحک ها) در لرستان پدیده ای مرموز و ناشناخته اند که می توانند تصور و دورنمای خوبی از باور به جهان پس از مرگ در قوم لر و ساکنان غرب کشور باشند. لهَک اتاقکی چهارگوش با مساحت های گوناگون و بدون در و پنجره است با سقفی کوتاه و بدون منبع نور که بلندترین آنها به بیش از 120 سانتی متر نمی رسد، تعداد اندکی از این لهک ها (لَحَک ها) هنوز هم در قبرستان های لرستان از جمله قبرستان امام زاده حیات الغیب وجود دارند. این اتاقک ها غیر قابل نفوذ بوده و تنها زمانی درشان باز می شده که می خواسته اند مرده ی تازه ای را داخل آن ها بگذارند. آن وقت است که دیواری مشخص از لهک یا سنگ درب آن را می شکافته و جنازه را داخل می برده و در نقطه ای مشخص بدون اینکه روی آن را با خاک بپوشانند گذاشته و خارج می شده اند. در میان لرها پیوندهای خانوادگی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. چنانکه هر فرد دوست دارد پس از مرگ باز هم در کنار خانواده، اقوام و عزیزان خود باشد و همان گونه که سالهای عمر خود را با هم و در کنار هم بوده اند پس از مرگ نیز در کنار هم، با هم و از احوال هم با خبر باشند. شاید این گونه تدفین برگرفته از فرهنگ و تمدن همین باور است.

ته نویس سوم) این مطلب را تقدیم می کنم به دخترم نرگس که متولد تیر 1384 است، تقدیم می کنم به تمام دختران ایران زمین، دخترم، دخترامون … نیکا هم متولد 1384 بود …
کمی درباره قبرستان حیات الغیب؛
قدیمی ترین سنگ قبر موجود در آرامستان حیات غیبی متعلق به ویسکرم فرزند شه کرم می باشد که سال 1193 ه ق بر روی آن حک شده است، اما نوشته یکی از قبرها جذاب است؛ نوروزعلی یکی از فرزندان شه کرم بوده که تاریخ فوت او به سال 1226 ق برمی‌گردد. وفات مرحوم مبرور مغفور کدخدا نوروزعلی ولد کدخدا شه کرم چگنی فی شهر ربیع الثانی سنته 1226 و شعری که پیرامون آن نوشته شده؛

دردا که ندیدم کام رفتم از میان – دل پر ز امید پرخون زدیم ازجهان

میدانستم که عاقبت مرگی هست – اما بجوئیم نبود هیچ مکان

ته نویس چهارم) عکس سنگ مزار (سنگ قبر) نیکا شاکرمی در روز یکشنبه اول آبان ماه 1401 توسط آتش شاکرمی بازنشر عمومی شد.

منابع و سرچشمه ها
1) کتاب امام‌زاده حیات‌الغیب واسطه فیض الهی تألیف مسعود یوسفی، از نویسندگان لرستانی سادات حیات‌الغیب
2) با حکم رئیس سازمان زندان‌ها؛ مدیرکل جدید زندان های استان تهران منصوب شد. خبرگزاری مهر
3) کتاب تاریخ پانصد ساله لرستان (506 تا 1006 ق) اثر نصرت‌الله میر، محمود گرجی
4) کتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان نوشته حمید ایزدپناه صفحه 263
5) اسناد بازدید نماینده وزارت میراث در خرداد سال 1367
6) وبلاگ علی کرمی کیان(شاه کرمی)

• عکسهای زیبای آرمگاه امامزاده حیات الغبت توسط آقای کامین ملکی ثبت شده است.
• اطمینان دارم این مکان به عنوان یکی از سایتهای گردشگری ایران بازدید کننده بسیار خواهد داشت.
• اطمینان دارم در آینده نزدیک آتش شاکرمی (خاله نیکا) نمایشگاه نقاشی ویژه ای در این گورستان برپا خواهد کرد.
• به آینده خوب و روشن، اطمینان دارم …