کارخانهٔ سیمان شهرری (موزه صنعت) و حمله داعش

کارخانهٔ سیمان شهرری که به عنوان یکی از قدیمی ترین کارخانه های ایران و نخستین خط تولید سیمان کشور از آن یاد می شود و قرار بود به عنوان موزه صنعت ایران از آن بهره برداری شود، در سریال پایتخت 5 مورد حمله داعش قرار گرفت.

پیشینه کارخانه سیمان شهرری؛

در سال ۱۳۱۰ تصمیم ساخت کارخانه سیمان که از یکی دوسال قبل آغاز شده بود، شروع به عمل شده و مطالعات اولیه زمین‌شناسی منجر به انتخاب محلی واقع در ۷ کیلومتری جنوب تهران آن زمان و در کنار کوه بی‌بی‌شهربانو گردید. کار احداث این واحد با سرمایه ۸ میلیون ریالی در ۸ دی ماه ۱۳۱۲ به پایان رسیده و بلافاصله بهره‌برداری از آن آغاز گردید.

قسمتی از اولین کارخانه سیمان ایران از دانمارک و بخشی از سوئد خریداری شده است. پس از خرید ماشین آلات، کارهای ساختمانی اولین خط تولید سیمان در شهریور ماه ۱۳۱۱ در این محل شروع شد. ساختمانهای فرعی این کارخانه به وسیله وزارت طرق ساخته شد. مدیر این پروژه آقای مهندس علی قلی خان سپاهی (مهندس ساختمان) بود که بعدها نیز ریاست کارخانه را عهده دار شد.

با گذشت زمان و فزونی تقاضا برای این محصول، نیاز به کارخانه‌های دیگر معلوم و آشکار شد. لذا در تاریخ ۱۳۱۴ کارخانه دیگری با ظرفیت روزانه ۲۰۰ تن خریداری و در سال ۱۳۱۵ در جوار کارخانه قبلی عملیات ساختمانی آن شروع و در سال ۱۳۱۶ بهره‌برداری از واحد دوم آغاز شد.

محمد رضا مارانی، که نام وی در تیتراژ پایانی پایتخت 5 از ایشان تشکر شده بود در گفتگویی عنوان کرده بود؛ پیش از این موزه صنعت ری از سوی شهرداری بسته شده بود که چند روز پیش در بازدید دکتر نجفی شهردار تهران از موزه کارخانه سیمان ری در محل دانشگاه آزاد واحد جنوب واقع در میدان صفائیه شهرری اقدام به بازگشایی آن کردند و احتمالا تا چند روز آینده تابلوی موزه صنعت سیمان کشور در این محل نصب و به محض انجام تشریفات در این موزه برای بازدید عموم باز خواهد شد.
مارانی، با اشاره به اینکه تجهیزات و وسایل قدیمی این کارخانه جزو سرمایه ملی و متعلق به همه مردم کشور است، اظهار داشت: کارخانه سیمان ری به عنوان نخستین خط تولید سیمان کشور کار خود را در شهرستان ری آغاز کرد و تلاش کرده ایم ادوات خط تولید این کارخانه را ترمیم و در معرض تماشای عموم قرار دهیم.

مدیر تصفیه کارخانه سیمان ری افزود: قرار بود این موزه در روز جهانی صنعت افتتاح شود که مصادف شد با انتخابات ریاست جمهوری و این فرصت را از دست دادیم، اما کارهای قانونی موزه صنعت سیمان در شهرری انجام شده و به ثبت رسیده است که تا پایان سال ادوات و قطعاتی که حائز اهمیت بوده رونمایی خواهد شد.
مارانی همچنین در خصوص  کتیبه حکاکی شده تصویر قاجاری باقی مانده از کوه بی بی شهربانو در زمان فعال بودن کارخانه چه سرنوشتی پیدا کرده و اکنون در کجا نگهداری می شود و چرا به عنوان آثار تاریخی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تحویل داده نمی شود، گفت: این کتیبه متعلق به کارخانه سیمان ری بوده و در اختیار موزه صنعت سیمان است که در محل موزه کارخانه نگهداری می شود.

وی افزود: مسئولان سازمان میراث فرهنگی هم این آثار را قبلا از ما مطالبه کرده بودند اما چون ما موزه دار میراث فرهنگی صنعت سیمان هستیم و این موزه به ثبت رسیده است، خودمان از آن نگهداری می کنیم همانگونه که تا کنون این کار را انجام داده ایم. این محل به عنوان موزه صنعت کشور مصوب شده است و موافقت اصولی سازمان میراث فرهنگی را نیز دریافت کرده ایم و بقایای این کتیبه قاجاری هم در این موزه به نمایش در خواهد آمد.

این کارخانه در چند قدمی دژ رشکان و بر روی شهر باستانی و تاریخی 2700 ساله بنا شده بود، دژی که حالا از دور شبیه به تَل بزرگی از خاک دیده می‌شود و البته مکانی امن برای معتادان و بی‌خانمانان و چند قدم آنطرف تر مزرعه کاهو و سبزیجات …
در سال 91 هم با عبور بزرگراه امام علی(ع) بخشی از باقیمانده‌های تاریخی شهر 2700 ساله برای همیشه در زیر خاک دفن شد. باستان‌شناسان در یک عملیات نجات بخشی از زمانی که لودرها، بقایای سفال را در آنجا یافتند سه ماه شبانه‌روز کار کردند تا بالاخره برای دیوار ری و دژ رشکان حریم تعیین کنند، آن هم حریمی که دقیقا پشت گارد ریل‌هاست و اگر از داخل ماشین در حال حرکت دست‌تان را دراز کنید، می‌توانید حصار “ری “را لمس کنید! گرچه به نظر می‌رسد تنها با زدن یک پل می‌شد اتوبان امام علی(ع) را ادامه داد بدون آنکه یک شهر تاریخی را زنده به گور کرد!
قدیر افروند، کاوشگر دو فصل این منطقه در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود: کوه “دژ رشکان” که در منتهی‌الیه غربی رشته کوه بی‌بی شهربانو قرار دارد پیش از آغاز فعالیت کارخانه سیمان، بار امانت «قلعه تاریخی معروف طبرک» را بر دوش می‌کشید.

امیر مصیب رحیم‌زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری، با تاکید بر این‌که کارخانه سیمان شهر ری جزو بناهای واجد ارزش معرفی شده و پرونده‌ی ثبتی آن در دست تهیه است، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: دست‌اندرکاران سریال هیچ اعلام، استعلام یا مجوزی از میراث فرهنگی برای انتخاب این مکان به عنوان لوکیشن از میراث فرهنگی نگرفتند.
حالا این کارخانه مورد هجوم داعشهای فرضی قرار گرفته، داعشی که در پایتخت 5 آن را دیده بودیم، داعشی که میراثمان را هدف قرا رداده بود …
ته نویس اول) فیلم سرو زیر آب نیز در کارخانه سیمان فیلم برداری شده بود و کارخانه سیمان یکی از لوکیش های سرو زیر آب بود و طراح صحنه هر دو فیلم عباس بلوندی …
منابع؛
عکسهای فردریک گاردنر کلپ Frederick G. Clapp
کتاب مصالح شناسی اثر سیاوش کباری
موسسه مطالعات معاصر
نشریه سیمان خبر
هوای خاکستری شهر ری با صنایع آلاینده .
موزه صنعت سیمان کشور در شهرری .
پشت پرده واقعیت سکانس هیجانی پایتخت پنج .
عباس بلوندی؛ جنگ «پایتخت» با «داعش» آسیبی نزد!
این‌بار “نقی” دیلم می‌زد، نه داعشی‌ها، آزارمان می‌دهد وقتی می‌دانند و برای “پایتخت” لوکیشن می‌سازند…

کانال خبری تارنمای سفرنویس
کانال اعلام تورهای سفرنویس