موزه مردم شناسی آلاشت (خانه زادگاه رضاپهلوی)

خانه رضاشاه پهلوی ، خانه زادگاه رضاخان ، خانه پدر بزرگ رضا سوادکوهی معروف به مرادعلی خان ، خانه عموی رضا ماکسیم به نام مصطفی خان و یا موزه مردم شناسی حال حاضر شهر آلاشت که در سال ۱۳۴۸ به نام «محله قدیمی آلاشت و محیط اطراف زادگاه اعلیحضرت رضاشاه کبیر» ! در فهرست آثار ملی قرار گرفت ، اولین بافت تاریخی استان مازندران ، همه بهانه ای است تا در این عمارت ۱۵۰ ساله به تماشای زندگی مردم آن منطقه برویم همراه شوید.

محله قدیمی آلاشت آدرس استان مازندران ، شهرستان سوادکوه ،‌ شهر آلاشت ، محله پاهلونی خیل ، خانه جد رضا خان پهلوی
نکته اول: پس از ورود به شهر آلاشت به قسمت پایین شهر بروید ، محله پهلوان خیل در انتهای جاده پایین آلاشت و در غرب شهر واقع شده است؛ جاده به گونه ای طراحی شده که شهر آلاشت را از پایین دور می زنید و به میانه آن می رسید.
سال تاسیس موزه: اواخر سال ۱۳۸۷

نوع موزه: مردم شناسی ، خانه موزه
شماره ثبت در فهرست آثار ملی ایران : ۸۶۷ تاریخ ثبت ۱۹/۰۴/۱۳۴۸ ه خورشیدی
مختصات جغرافیایی ، آب و هوا ، نقشه خانه زادگاه رضاشاه و … :  E 52″50’09.67  N 36″04’00.76
ارتفاع از سطح دریا : ۱۶۸۹ متر

پیرامون نام (وجه تسمیه) : همان طور که در بالا قید شد، متاسفانه این اثر ملی به خاطر محل تولد رضا پهلوی به نام ایشان مصادره شده است اما این اثر در سیاهه آثار ملی به نام «محله قدمی آلاشت» ثبت ملی شده ، محله ای که نشانگر معماری مردم آن سرزمین در سالهای گذشته است ، مردم محلی آلاشت می دانند که این خانه متعلق به عموی رضا پهلوی معروف به مصطفی خان است که قبلها متعلق به پدر ایشان مرادعلی خان بوده ، اما مسافران شهر آلاشت برای دیدن خانه ای منسوب به رضاخان به این شهر می روند که متاسفانه صحت ندارد و مردم آلاشت هم بدشان نمی آید که توریست داشته باشند.

دوران و بانی اثر موزه مردم شناسی آلاشت: آقای مرادعلی خان در دوران قاجار و صدر مشروطیت
امکان و زمان بازدید موزه مردم شناسی آلاشت : به غیر از روزهای تعطیل رسمی همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۶ بعد از ظهر
هزینه بلیط ورودی : ۱۰۰۰ تومان

پیشینه و تاریخچه موزه مردم شناسی آلاشت (خانه زادگاه رضاشاه):
این خانه متعلق به پدربزرگ رضاشاه معروف به مراد علی خان (کشته شده در جنگ هرات در سال ۱۸۵۶ م) بوده که بعدها این عمارت در اختیار مصطفی خان برادر عباسعلی خان پدر رضاشاه قرار می گیرد. طبقه دوم ساختمان موزه مردم شناسی آلاشت در سال ۱۳۳۶ بر اثر زلزله تخریب و در سال ۱۳۴۸، وزارت فرهنگ و هنر به دستور وزارت دربار خانه پدری رضاشاه را خریداری کرد و در همان سال هم محله قدیمی روستای آلاشت (که بعدها شهر شد) به عنوان تنها بافت تاریخی استان، با شماره ۸۶۷ ثبت ملی می‌شود. از ۴۹ تا ۵۳، طبقه دوم موزه مردم شناسی آلاشت را بر اساس بافت قدیمی بازسازی کرده البته در بافت آن تغییری ایجاد نگردید. در سال ۵۳ خانه زادگاه رضا خان به عنوان یک ساختمان فرهنگی و با عنوان موزه رضا شاه پهلوی احیاء و تا سال ۵۸ فعالیت می‌کند. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب یک سال به عنوان دبیرستان استفاده می‌شود و در این سال بدترین تخریب‌ها در موزه مردم شناسی آلاشت اتفاق می‌افتد.

در سال ۱۳۵۹ ساختمان به وزارت آموزش و پرورش سپرده می‌شود. پس از آن به کتابخانه عمومی آلاشت تبدیل می‌شود. در سال ۸۲ شهردار وقت طرحی می‌دهد که با کمک رئیس سازمان میراث فرهنگی این ساختمان برای موزه به جایی نمی‌رسد. در سال ۸۷ و با کمک شهرداری و اهالی، ساختمان به عنوان نمایشگاه مردم شناسی کار خود را آغاز می‌کند، و بعد از سفر رییس جمهوری به عنوان یکی از مصوبه‌های دولت نهم در تجهیز موزه مردم‌شناسی آلاشت، در سال ۸۸ به عنوان «موزه مردم شناسی شهر آلاشت» رسماً افتتاح می‌شود.

مشخصات و معماری موزه مردم شناسی آلاشت :
این عمارت در دو طبقه در زمین به ابعاد ۱۸ در ۱۸ متر بنا شده است این عمارت با خرپای چوبی و سقفی از چوب بنا شده بود که بعدها سقف شیروانی شد و یک گلابی وحشی در مرکز حیاط خود نمایی می کند ، پس از ورود به عمارت اتاق شماره یک موزه در دست راست و اتاق دفتر موزه در سمت چپ واقع شده ، برای بازدید بهتر است از پله های بعد از دفتر به سمت بالا مسیر را ادامه دهید و پس از بازدید به اتاقهای طبقه اول را بازدید کنید ، از پله های طبقه اول که وارد حیاط شوید ، اتاقی در سمت چپ قرار دارد که مطبخ و انبار خانه بوده و در گوشه ضلع جنوب غربی بنا سرویس بهداشتی قرار دارد.

شما می توانید ضمن بازدید از داخل خانه ای قدیمی و سنتی، با ابزارهای زندگی سنتی اهالی قدیمی این روستا هم از نزدیک آشنا شوید و می توانید انواع ابزارهای ریسندگی، ظرف های فلزی و چوبی، چراغ های نفتی و گردسوز، داس و تبر و ترازو و چرتکه و غیره را از نزدیک مشاهده کنید.
این موزه نوروز سال ۸۸ با هدف معرفی مردم شناسی و شیوه‌های زندگی مردم منطقه آلاشت و سوادکوه راه اندازی شد، بخشی از اشیاء موزه را اهالی به موزه اهدا کرده‌اند و بخشی را نیز سازمان میراث فرهنگی از تهران و استان‌های دیگر آورده است. آقای رستمیان ، مدیر موزه اظهار می کردند که ؛  ما با داشته‌های تاریخی و طبیعی آلاشت ایجاد جذابیت می‌کنیم و در عمل برای موزه تبلیغ می‌کنیم. داشته‌های این منطقه هنوز برای خیلی از مردم شناخته شده نیست، وقتی گردشگران به آلاشت می‌آیند در کنار عبور از کوچه پس کوچه‌های زیبا، طبیعت بکر، گل‌های وحشی، دره پر از ابر، رصدخانه ستاره شناسی آماتوری ایران ، خانه‌های خشتی با سقف چوبی، موزه را هم می‌بینید.

نکته دوم : در این موزه دو اثر شدیدا مورد توجه مردم است ؛ یکی گهواره ای قدیم و دیگری چکمه ای نظامی ، عوام بر این تصورند که گهواره ، گهواره رضا شاه است و چکمه هم متعلق به ایشان ، در حالی که گهواره اهدایی یکی از اهالی به موزه است و چکه هم متعلق به پسرعموی رضا شاه سرتیپ همت‌الله پهلوان
در سال گذشته بالغ بر ۳۵ هزار نفر از موزه مردم شناسی آلاشت بازدید داشته اند ، اشیاء داخل موزه مربوط به گذشته اهالی همین منطقه است. این اشیا دو بخش عمده هستند، یکی مربوط به زندگی روزمره و یکی صنایع دستی. از اشیاء داخل موزه می توان به منبرهای چوبی حسینه های آلاشت و چکمه‌های نظامی سرتیپ همت الله پهلوان ، سماور قدیمی، چراغ نفتی، کتری مسی، پارچ چوبی، آفتابه لگن قدیمی و … به علاوه اشیای چوبی موزه اشاره کرد. قدیمی ترین شی موزه نردبانی است قدیم به نام «کاتی» به معنای بخش بخش که نوعی نردبان است و ۳۵۰ سال قدمت دارد و از گلابی وحشی ساخته شده عنوان می‌کند . (همان درختی که در وسط حیاط ساختمان موزه قرار دارد)

در این موزه اشیا بیش از همه چوبی هستند این امر برمی‌گردد به این موضوع که در این منطقه جنگل راش به وفور وجود دارد و بیشتر لوازم چوبی است. برای مثال ما در این منطقه مس و مسگر نداشته‌ایم و بیشتر ادوات چوبی هستند ، در این موزه مشکی چوبی (تُلُم) قابل بازدید است به نام تلم که تنه درختی را خالی کرده اند و برای گرفتن چربی شیر از آن به عنوان «مشک» بهره می برند. جوله نیز پارچی چوبی است که در اندازه های مختلف در این موزه قابل رویت است.
نکته آخر ؛ متاسفانه این اثر که به نام “محوطه قدیمی آلاشت ثبت ملی شده و تنها و اولین اثر بافت استان مازندران می باشد ، در حال تخریب است !! به زودی گزارشی در این خصوص ارائه خواهم کرد.
ته نویس : این گزارش را بدون اجازه و با افتخار تقدیم می کنم به دوست عزیم آقای امیر نعمتی و امیدوارم به زودی سعادت همکاری با ایشان را داشته باشم.